"Υπάρχει λύση χωρίς περικοπές και ελλείμματα"
Η βιωσιμότητα του ασφαλιστικού μπορεί να διασφαλιστεί μέχρι το 2050 με σταδιακή μείωση των ελλειμμάτων μέχρι το 2032 μέσω μιας σειράς μέτρων που περιέχονται σε μελέτη με πλήρη αναλογιστική τεκμηρίωση.
Στον "κουμπαρά" του αποθεματικού κεφαλαίου για το ασφαλιστικό σύστημα θα μπορούσαν να διοχετεύονται έσοδα από τυχερά παιχνίδια, πρόστιμα πάσης φύσεως, μέρος του τιμήματος των αποκρατικοποιήσεων και πόροι από συμβάσεις παραχώρησης δημόσιων έργων.
Ετήσια έσοδα 400 εκατ. ευρώ μπορούν να προκύψουν από την αύξηση των ασφαλιστικών εισφορών κατά 1%, ποσοστό που δεν απειλεί την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων - αφού η πολλαπλάσια μείωσή του στο παρελθόν δεν την αύξησε.
Για την πάταξη της εισφοροδιαφυγής προτείνεται η σύσταση, οργάνωση και λειτουργία ενός φορέα είσπραξης των εισφορών για όλο το ασφαλιστικό σύστημα.
Ο Σάββας Ρομπόλης για τις συντάξεις
Ασφαλιστικό: Μπορούμε χωρίς ελλείμματα και χωρίς μειώσεις συντάξεων!
Έχουμε ποσοτικοποιημένη πρόταση που αποδεικνύει ότι με συγκεκριμένες παρεμβάσεις, θεσμικές και διαρθρωτικές, το ασφαλιστικό σύστημα μπορεί να γίνει βιώσιμο και αποτελεσματικό, χωρίς να καταφύγουμε για άλλη μια φορά σε μειώσεις συντάξεων, κύριων και επικουρικών, τονίζει στην "Αυγή" της Κυριακής ο καθηγητής του Πάντειου Πανεπιστημίου και εκ των πλέον έγκυρων αναλυτών του ασφαλιστικού Σάββας Ρομπόλης.
Στη συνέντευξή του προτείνει σειρά μέτρων που εμπεριέχονται σε μελέτη που αποτυπώνει με αναλογιστική τεκμηρίωση τη βιωσιμότητα του ασφαλιστικού μέχρι και το 2050, ενώ ταυτόχρονα αντιμετωπίζει τα ελλείμματα της επόμενης δεκαπενταετίας, μέχρι και το 2032.
Συνέντευξη στον Ανδρέα Πετρόπουλο
* Κύριε Ρομπόλη, μπαίνοντας στην τελική φάση των διαπραγματεύσεων για το ασφαλιστικό και εν αναμονή και της κατάθεσης της κυβερνητικής πρότασης για τη μεταρρύθμιση, από την πλευρά των δανειστών, και ιδιαίτερα του ΔΝΤ, αλλά και από άλλους παράγοντες προεξοφλείται ότι δεν υπάρχει λύση χωρίς νέες μειώσεις συντάξεων, κύριων και επικουρικών. Συμφωνείτε με αυτή την εκτίμηση;
Η πρώτη παρατήρηση που έχω να κάνω είναι ότι δεν πρέπει να παραβλέψουμε το γεγονός ότι και οι δανειστές αναγνωρίζουν πλέον επίσημα τα λάθη του προγράμματος λιτότητας και εσωτερικής υποτίμησης που εφαρμόστηκε στην Ελλάδα, αν και ταυτόχρονα επιμένουν στις αρχικές προτάσεις που είχαν διατυπώσει από το 2010.
Συγκεκριμένα, σε ό,τι αφορά τη βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος από το 2010 επιμένουν ότι θα επιτευχθεί με τη μείωση των δαπανών κύριας και επικουρικής σύνταξης στο 15,5% του ΑΕΠ μέσω των διαδοχικών περικοπών. Και πρέπει να θυμίσουμε ότι οι συντάξεις την τελευταία πενταετία έχουν μειωθεί κατά 45%. Στην κατεύθυνση αυτή, για το 2015 στο Μνημόνιο 3 αναφέρεται ότι πρέπει να εξοικονομηθούν πόροι 0,25% του ΑΕΠ, δηλαδή 450 εκατ. ευρώ και για το 2016 να εξοικονομηθεί 1% του ΑΕΠ, δηλαδή 1,86 δισ. ευρώ.
Χρειαζόμαστε χρόνο και πόρους...
* Με άλλα λόγια, αναγνωρίζουν το λάθος των διαδοχικών περιοκοπών, αλλά επιμένουν σε μειώσεις. Αυτό όμως το έχουμε ξαναδεί. Εσείς θεωρείτε μη αποτελεσματική μια νέα περικοπή των συντάξεων, αλλά από πού θα καλύψουμε τα 2,25 δισ. ευρώ για τη διετία 2015 - 2016 που προβλέπει η συμφωνία.
Θέλω να επισημάνω ότι εκ του αποτελέσματος προκύπτει ότι οι περικοπές των συντάξεων από το 2010 έως σήμερα, εκτός από το ότι ήταν αναποτελεσματικές, συνέβαλλαν καθοριστικά και στη διαδικασία φτωχοποίησης των συνταξιούχων. Σήμερα ένα στα δύο νοικοκυριά στην Ελλάδα έχει σαν κύριο και βασικό εισόδημα αυτές τις μειωμένες συντάξεις! Η αναγνώριση των λαθών του προγράμματος από τους δανειστές στο ασφαλιστικό σύστημα σημαίνει ότι η αποκατάσταση των ανισορροπιών του απαιτεί χρόνο και πόρους. Αυτό επιβάλλει τη μη επανάληψη μέτρων εισπρακτικού και ταμειακού χαρακτήρα, αλλά αντίθετα την άμεση λήψη μέτρων θεσμικού και διαρθρωτικού χαρακτήρα.
* Μειώσεις στις συντάξεις, έστω και μικρές, είχαμε μέσω της αύξησης των κρατήσεων υπέρ του ΕΟΠΥΥ. Τώρα η κυβέρνηση και το υπουργείο Εργασίας ισχυρίζονται ότι η εναπομείνασα διαφορά για την εξεύρεση των 2,25 δισ. που υπολογίζεται σε περίπου 400 με 600 εκατ. ευρώ, μπορεί να καλυφθεί με αύξηση των εργοδοτικών εισφορών. Συμφωνείτε;
Μια αύξηση των εισφορών κατά 1 ποσοστιαία μονάδα αποδίδει έσοδα της τάξης των 400 εκατ. ευρώ τον χρόνο. Μην ξεχνάμε ότι οι εργοδοτικές εισφορές από το 2010 μέχρι σήμερα έχουν μειωθεί κατά 3,9 μονάδες και, επομένως, αν 1 μονάδα από αυτή τη μείωση μετατοπιστεί προς την πλευρά των ασφαλιστικών ταμείων, η εναπομείνασα διαφορά μπορεί να καλυφθεί χωρίς να πάμε σε περαιτέρω μειώσεις των συντάξεων.
* Και αυτό όμως δεν είναι μια προσωρινή ταμειακή και εισπρακτική λύση, όπως άλλωστε και οι μειώσεις συντάξεων μέχρι σήμερα;
Πράγματι, αποτελεί μια άμεση ταμειακού και εισπρακτικού χαρακτήρα λύση, η οποία όμως απαντά στην αναγκαιότητα να κερδίσουμε χρόνο προκειμένου να σχεδιάσουμε μια συνολική αναδιάρθρωση του ασφαλιστικού και να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις μακροχρόνιας οικονομικής βιωσιμότητας και κοινωνικής αποτελεσματικότητας.
* Η συμφωνία του καλοκαιριού απαιτεί μια συνολική αναδιάρθρωση του ασφαλιστικού ή περιορίζεται στην εξοικονόμηση πόρων για την διετία 2015 - 2016;
Είναι αλήθεια ότι στη συμφωνία το κεφάλαιο του ασφαλιστικού εμπεριέχει μέτρα εισπρακτικού χαρακτήρα. Όμως, στο τέλος του κεφαλαίου υπάρχει μία παράγραφος η οποία αναφέρει ότι οι δανειστές είναι πρόθυμοι να δεχθούν και να εξετάσουν μια συνολική πρόταση αναδιάρθρωσης του ασφαλιστικού, που θα εξασφαλίζει τη βραχυπρόθεση και μεσομακροπρόθεσμη βιωσιμότητά του.
Επομένως, θεωρώ ότι η κυβέρνηση επιθυμεί να καταθέσει μια συγκεκριμένη πρόταση αναδιάρθρωσης με αναλογιστική τεκμηρίωση, ανταποκρινόμενη ακριβώς στο σημείο αυτό της συμφωνίας. Εξάλλου, μια τέτοια στρατηγική στις σημερινές δυσμενείς συνθήκες που βρίσκεται το ασφαλιστικό εξαιτίας, εκτός των άλλων λόγων, και της πολιτικής λιτότητας, είναι η πλέον αναγκαία και ενδεδειγμένη. Διαφορετικά, εάν περιοριστούμε στη λήψη μέτρων βραχυχρόνιου χαρακτήρα, θα είμαστε μάρτυρες κατά τα επόμενα χρόνια περαιτέρω διαδοχικών μειώσεων των συντάξεων.
Χωρίς παρενέργειες η αύξηση εισφορών κατά 1 μονάδα
* Οι εργοδοτικοί φορείς και οι δανειστές διαφωνούν με την αύξηση των εισφορών επικαλούμενοι την επιδείνωση του επιπέδου της ανταγωνιστικότητας, των θέσεων εργασίας και των απολύσων και επομένως της ανεργίας. Απέδωσε όμως, από την άλλη, τίποτα και η μείωση των εισφορών κατά 4,9 μονάδες τα τελευταία τρία χρόνια;
Θεωρώ ότι η συντελούμενη μείωση των εισφορών, όπως έχει αποδειχθεί, δεν έχει βελτιώσει το επίπεδο ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας, ούτε συνέβαλε στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Γι' αυτό θεωρώ ότι μια αύξηση κατά 1 ποσοστιαία μονάδα θα έχει περιορισμένα πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα τόσο στο επίπεδο της ανταγωνιστικότητας όσο και στο επίπεδο της απασχόλησης.
Αντίθετα, η μη περαιτέρω μείωση των συντάξεων θα ανακόψει τη συνεχή μείωση της αγοραστικής δύναμης των συνταξιούχων και των αρνητικών πολλαπλασιαστικών αποτελεσμάτων στη ζήτηση προϊόντων και υπηρεσιών. Μάλιστα, στη συγκεκριμένη περίοδο, που υπάρχει ο στόχος της ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας, η διεύρυνση της ζήτησης έχει καθοριστική σημασία.
* Μπορεί να διατυπωθεί μια πρόταση και μάλιστα ποσοτικοποιημένη, η οποία δεν θα περιέχει μείωση των συντάξεων, όχι μόνο σε αυτή τη φάση, αλλά και στο μέλλον; Τελικά, στη δεδομένη συγκυρία, είναι ή όχι μονόδρομος η μείωση των συντάξεων;
Τα αποτελέσματα της έρευνας που έχουμε πραγματοποιήσει και όπου αποτυπώνεται η αναλογιστική τεκμηρίωση για την περίοδο 2015 - 2050 αποδεικνύουν ότι δεν είναι αναγκαία η μειώσεων των συντάξεων για να εξασφαλιστεί η μακροχρόνια βιωσιμότητα και η κοινωνική αποτελεσματικότητα του ασφαλιστικού. Αντίθετα, μας οδηγούν στην αναγκαιότητα θεσμικών και διαρθρωτικών παρεμβάσεων, εξορθολογισμού τόσο στο σκέλος των εισροών όσο και στο σκέλος των εκκροών του συστήματος.
Καταπολέμηση της εισφοροδιαφυγής με στόχο 4 δισ. ετησίως
* Πιο συγκεκριμένα, ποιες θεσμικές και διαρθρωτικές παρεμβάσεις απαιτούνται;
Στην αναλογιστική μελέτη έχουμε, ως ομάδα εργασίας, ποσοτικοποιήσει την απόδοση μέτρων τέτοιου χαρακτήρα. Για παράδειγμα, κρίσιμη και μεγάλη παρέμβαση αποτελεί η ενεργοποίηση του σημείου 171 της συμφωνίας που προβλέπει τη δημιουργία ενιαίου φορέα είσπραξης των ασφαλιστικών εισφορών.
Επίσης, σοβαρή παρέμβαση που αφορά την ενίσχυση των εσόδων είναι η επιδότηση των προγραμμάτων απασχόλησης. Με αυτόν τον τρόπο οι ασφαλιστικές εισφορές θα κατατίθενται απευθείας από το πρόγραμμα στο ΙΚΑ, χωρίς την παρέμβαση του εργοδότη.
Επίσης, στην ίδια κατεύθυνση είναι η ηλεκτρονική διεκπεραίωση της ασφάλισης των εργαζομένων με εργόσημο που αφορά τον αστικό και αγροτικό τομέα της οικονομίας. Και, βέβαια, δεσπόζουσα θέση στις διαρθρωτικές παρεμβάσεις έχει η ανασύσταση του αποθεματικού κεφαλαίου του ασφαλιστικού.
* Διαχρονικά το ασφαλιστικό σύστημα έχει δύο μεγάλες απώλειες. Από τη μια πλευρά δεν μπορεί να συγκεντρώσει τους νομοθετημένους πόρους του, δηλαδή τις εισφορές εργαζομένων και εργοδοτών, και από την άλλη πλευρά δεν αξιοποιεί αποτελεσματικά το αποθεματικό του κεφάλαιο. Ποιες συγκεκριμένες λύσεις προτείνετε σε αυτά τα δύο σημαντικά θέματα;
Σε ό,τι αφορά τη συγκέντρωση των εισφορών προτείνουμε, όπως σας προανέφερα, τη σύσταση, οργάνωση και λειτουργία ενός φορέα είσπραξης των εισφορών για όλο το ασφαλιστικό σύστημα. Με αυτό τον τρόπο εκτιμούμε ότι θα καταπολεμηθεί η εισφοροδιαφυγή που σήμερα υπολογίζεται στα 4 δισ. ευρώ τον χρόνο. Θεωρούμε ότι είναι μια σοβαρή θεσμική παρέμβαση που δεν υπάρχει στην Ελλάδα, σε αντίθεση με τις άλλες χώρες στην Ευρώπη. Με τον τρόπο αυτό ελέγχεται ηλεκτρονικά και κατά νομό η έγκαιρη καταβολή των εισφορών από την πλευρά των επιχειρήσεων. Έτσι, κατ' αυτόν τον τρόπο, δηλαδή με τη συστηματική παρακολούθηση και τον έλεγχο των επιχειρήσεων από τον συγκεκριμένο φορέα, θα αναβαθμιστεί στη λειτουργία των επιχειρήσεων η υποχρέωση που έχουν να καταβάλουν έγκαιρα στο ασφαλιστικό ταμείο τις εισφορές.
Να φτιάξουμε νέο "κουμπαρά"...
Σε ό,τι αφορά το αποθεματικό κεφάλαιο απαιτείται η διεύρυνση και η ενίσχυσή του από νέους πόρους. Σε αυτόν τον "κουμπαρά" θα μπορούσαν να κατευθυνθούν μια σειρά πόροι από συγκεκριμένες πηγές, όπως τυχερά παιχνίδια, πρόστιμα πάσης φύσεως, κρατικές προμήθειες, μέρος του τιμήματος από τις αποκρατικοποιήσεις, πόροι από τις συμβάσεις παραχώρησης δημοσίων έργων. Μπορούμε να βρούμε και άλλες πηγές ενίσχυσης αυτού του "κουμπαρά". Ακόμα, με την ορθολογική και αποτελεσματική αξιοποίηση του ειδικού επενδυτικού φορέα που θα διαμορφωθεί για την αξιοποίηση της περιουσίας των ταμείων είναι εφικτό να εξασφαλιστούν νέοι πόροι τουλάχιστον 600 εκατ. ευρώ τον χρόνο, προκειμένου να χρηματοδοτηθούν οι μελλοντικές ανάγκες του ασφαλιστικού.
Ο στόχος μας πρέπει να είναι η ενδυνάμωση του αποθεματικού κεφαλαίου προκειμένου να ανταποκριθεί το ασφαλιστικό σύστημα στις πρόσθετες υποχρεώσεις της περιόδου 2023 - 2028 που θα συντελεστεί στην Ελλάδα το φαινόμενο του baby booming. Τη συγκεκριμένη πενταετία θα αυξηθεί ο αριθμός των συνταξιούχων οι οποίοι γεννήθηκαν στη δεκαετία του 1960.
* Δηλαδή, με αυτές τις παρεμβάσεις διαμορφώνονται οι όροι για ένα νέο ασφαλιστικό σύστημα που θα εξασφαλίζει τις σημερινές παροχές τα επόμενα χρόνια χωρίς να μειωθούν οι συντάξεις;
Η απάντηση σύμφωνα με τα αποτελέσματα της αναλογιστικής μελέτης είναι ναι! Και αυτός ο στόχος επιτυγχάνεται κατά τη διάρκεια της επόμενης δεκαπενταετίας, με την έννοια ότι τα οικονομικά ελλείμματα σταδιακά απορροφώνται.
Όπως αποτυπώνεται στη μελέτη, οι συνολικές συνταξιοδοτικές δαπάνες δεν υπερβαίνουν το 15,5% του ΑΕΠ, ο ετήσιος μέσος ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ κατά την περίοδο 2015 - 2050 εκτιμάται στο 1,5% με αντίστοιχη αύξηση της απασχόλησης, το ύψος των συντάξεων διατηρείται στα σημερινά επίπεδα (65% - 67%) όπως και τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης (62 και 67 έτη). Τέλος, ο πληθυσμός της χώρας διατηρείται στα σημερινά επίπεδα.
* Ναι, αλλά η βασική παραδοχή στη μελέτη είναι ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ 1,5% κατά μέσο όρο ώς το 2050. Οι δανειστές όμως στη δική τους μελέτη εκτιμούν πως κατά την ίδια περίοδο ο μέσος ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ θα είναι 0,7%. Αυτή η διαφορά δεν είναι καταλυτικού χαρακτήρα για τη λύση που θα δοθεί στο ασφαλιστικό;
Θεωρώ ότι αυτή η εκτίμηση εκ μέρους των δανειστών αποτελεί το σοβαρότερο μεθοδολογικό λάθος της μελέτης τους. Κι αυτό γιατί υπολογίζουν ότι τα δυσμενή μακροοικονομικά μεγέθη της ελληνικής οικονομίας κατά την περίοδο της ύφεσης θα παραταθούν μέχρι το 2060. Με αυτόν τον τρόπο εκτιμούν ότι ελληνική οικονομία το 2060 σταδιακά μετατρέπεται σε μια υπανάπτυκτη χώρα με ανεργία 15%, αρνητική μετανάστευση, χαμηλό ΑΕΠ και πληθυσμό 8,6 εκατομμύρια πολίτες!
* Άρα, παρά την αναγνώριση των λαθών, επιμένουν στις λανθασμένες εκτιμήσεις του 2009;
Πράγματι, επιμένουν στις λανθασμένες εκτιμήσεις και κατά αντιδεοντολογικό τρόπο δεν επιλέγουν την αναθεώρησή τους στην προοπτική της επερχόμενης ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας κατά την αμέσως επόμενη περίοδο.
