Διονύσης Τεμπονέρας, εργατολόγος: Η μεγάλη πλειοψηφία των συνταξιούχων θα έχει μειωμένο εισόδημα
"To ασφαλιστικό νομοσχέδιο είναι μια πρόχειρη συρραφή διατάξεων, που στοχεύει στο να ευνοήσει τα μεγάλα εισοδήματα και τις επιχειρήσεις εις βάρος του κόσμου της μισθωτής εργασίας. Σε καμία περίπτωση δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες ασφαλισμένων και συνταξιούχων που θα λάβουν πενιχρές μόνο αυξήσεις", τονίζει σε συνέντευξή του στην "Αυγή" της Κυριακής ο δικηγόρος - εργατολόγος και πρώην αντιπρόεδρος του ΕΦΚΑ Διονύσης Τεμπονέρας.
Όπως σημειώνει ακόμα:
* Το ασφαλιστικό νομοσχέδιο συνεχίζει στο «μνημονιακό μοτίβο» της μειωμένης συνταξιοδοτικής δαπάνης, ενώ πλήττει ξεκάθαρα τους χαμηλοσυνταξιούχους με την κατάργηση της 13ης σύνταξης.
* Παραβιάζει την αρχή της αναδιανομής και της αλληλεγγύης, ως θεμελιώδεις αρχές του ΣΚΑ, και αναμένεται να προκαλέσει μεγάλη οργανωτική αναστάτωση, με τη συγχώνευση του ΕΤΕΑΕΠ στον ΕΦΚΑ. Παράλληλα ανοίγει τον δρόμο για την κατάργηση της επικουρικής σύνταξης και του εφάπαξ.
* Δημιουργεί σίγουρα περισσότερα προβλήματα από εκείνα που καλείται να λύσει και προετοιμάζει την εισαγωγή της ιδιωτικής ασφάλισης στο δημόσιο σύστημα, διά του περιορισμού των παροχών και της σταδιακής αποχώρησης του κράτους από τη συνεισφορά του, μέσω της κρατική χρηματοδότησης.
* Βάζει ταφόπλακα στις διεκδικήσεις των συνταξιούχων την περίοδο 2013-2018, ενώ απουσιάζει οποιαδήποτε αναφορά σε επιπλέον χρηματοδότηση του συστήματος από εναλλακτικές πήγες χρηματοδότησης, αφού πιστοποιεί τη νεοφιλελεύθερης έμπνευσης αντίληψη, για σταδιακή απουσία του κράτους από το θεμέλιο του κοινωνικού κράτους, την κοινωνική προστασία.
* Τέλος, αποτελεί πρόκληση να προσλαμβάνονται συνταξιούχοι σε φορείς γενικής κυβέρνησης (δηλαδή μετακλητοί, διοικητές νοσοκομείων κ.λπ.) και να λαμβάνουν και μισθό και σύνταξη κανονικά!
Συνέντευξη στον Ανδρέα Πετρόπουλο
* Η κυβέρνηση διέρρευσε στα ΜΜΕ και πρόκειται να αναρτήσει σε δημόσια διαβούλευση το νέο ασφαλιστικό νομοσχέδιο. Κάντε μας μια πρώτη γενική αποτίμηση των νέων διατάξεων.
Η κυβέρνηση, με μια «επικοινωνιακή καταιγίδα» άνευ προηγουμένου, χαρακτήρισε το νέο ασφαλιστικό νομοσχέδιο, ως «νομοσχέδιο - τομή» ως «νέα ασφαλιστική μεταρρύθμιση», και ισχυριζόταν ότι «λύνει το ασφαλιστικό για τα επόμενα 50 χρόνια».
Επί τέσσερα χρόνια ισχυριζόταν ότι θα καταργήσει τον «νόμο Κατρούγκαλου»(Ν. 4387/2016) ως έκτρωμα, αλλά διατηρεί τις βασικές πτυχές του νόμου, κάνοντας παραμετρικές μόνο αλλαγές.
Υποτίθεται ότι ο νέος -σύντομα- νόμος θα έδινε μεγάλες αυξήσεις σε όλους και είχε δημιουργηθεί η εντύπωση στους συνταξιούχους ότι θα έπαιρναν πίσω όλες τις περικοπές που υπέστησαν στις συντάξεις τους την τελευταία δεκαετία. Φυσικά, τίποτα από αυτά δεν συμβαίνει. Όντως, από τους 2.700.000 συνταξιούχους αναμένεται να δουν αυξήσεις μόλις 315.000 και η μεγάλη πλειοψηφία από αυτούς δεν θα δουν να αυξάνεται η σύνταξή τους παρά ελάχιστα μόνο ευρώ. Ως συνήθως, η επικοινωνία είναι αδύνατον να νικήσει την πραγματικότητα.
* Η κυβέρνηση με κάθε ευκαιρία σημειώνει ότι με το νέο ασφαλιστικό αυξάνονται οι συντάξεις. Τι συμβαίνει τελικά, όταν το νομοσχέδιο προβλέπει την κατάργηση της 13ης σύνταξης, που χορηγήθηκε ως μόνιμη παροχή την περασμένη άνοιξη;
Όπως είπαμε, η κυβέρνηση δίνει αυξήσει στις κύριες συντάξεις σε ελάχιστους ασφαλισμένους, γνωρίζοντας πολύ καλά ότι η συντριπτική πλειοψηφία των εργαζομένων είναι αδύνατον να φτάσει στα 35 και 40 έτη ασφάλισης, καθώς πια η εναλλαγή εργοδοτών, η καθυστερημένη είσοδος στην παραγωγική διαδικασία και οι ευέλικτες μορφές απασχόλησης, κυριαρχούν στην «εργασιακή ζούγκλα», με την ανεργία να παραμένει σε ποσοστά - ρεκόρ για όλη την Ευρώπη.
Οι ωφελούμενοι από τις περιβόητες αυξήσεις στις κύριες συντάξεις δεν θα ξεπεράσουν τις 70.000. Κυρίως θα ωφεληθούν αισθητά όσοι έχουν πάνω από 35 ή 40 έτη ασφάλισης, αλλά και πολύ υψηλές αποδοχές. Την ώρα που αποκαθιστά τις επικουρικές συντάξεις -όχι στα επίπεδα του 2010, παρά την απόφαση του ΣτΕ που εκκρεμεί, αλλά στα επίπεδα του 2014- συγχωνεύει την επικουρική σύνταξη και το εφάπαξ στον e- ΕΦΚΑ, θέλοντας να «βάλει χέρι» στα αποθεματικά του πρώην ΕΤΕΑΕΠ και σταδιακά να εξαϋλώσει τις επικουρικές συντάξεις. Οι ωφελούμενοι στις επικουρικές συντάξεις δεν είναι 465.000, όπως διαλαλούσε ο υπουργός πριν μήνες, αλλά μόλις 255.000, με κυρίως ωφελημένους και πάλι τους «υψηλοσυνταξιούχους».
Παράλληλα, δημιουργείται ένας γενικός και αόριστος μηχανισμός ενίσχυσης ορισμένων μόνο χαμηλοσυνταξιούχων σε αντικατάσταση της «13ης σύνταξης».
Το μεγάλο ποσοστό της δαπάνης του προϋπολογισμού του 2020 (970 εκατ.) θα κατευθυνθεί στις αναδρομικές αυξήσεις σε κύριες και επικουρικές συντάξεις και ό,τι μείνει θα καταβληθεί ως μέρισμα. Παράλληλα, η συνολική συνταξιοδοτική δαπάνη για το 2020 είναι κατά 200 εκατ. μικρότερη σε σχέση με το 2019. Τέλος, τα κριτήρια και ο τρόπος καταβολής της ενίσχυσης θα καθοριστούν με ΚΥΑ στο μέλλον δίνοντας τη δυνατότητα «δημοσιονομικών ελιγμών».
Συνεπώς, αν υπολογίσει κανείς την απώλεια από την κατάργηση της 13ης σύνταξης του 2019 και την συγκρίνει με τις πενιχρές αυξήσεις στο 10% των συνταξιούχων, θα διαπιστώσει πως η μεγάλη πλειοψηφία των συνταξιούχων (ιδίως οι χαμηλοσυνταξιούχοι) θα έχει μείωση συνολικά στο ετήσιο εισόδημα από συντάξεις.
* Οι αυξήσεις αυτές υπαγορεύτηκαν ωστόσο με την πρόσφατη απόφαση του ΣτΕ. Και θα μπορούσε να πει κανείς ότι χρηματοδοτούν και τις θετικές αναπροσαρμογές για τους συνταξιούχους που έχουν περισσότερα από 30 χρόνια ασφάλισης. Είναι έτσι;
Είναι όπως τα λέτε, με την υποσημείωση ότι οι μεταβολές που προκαλεί το νομοσχέδιο εναρμονίζονται με τις αποφάσεις του ΣτΕ που δημοσιεύτηκαν στις 4.10.2019, αλλά σας θυμίζω ότι εκκρεμεί και η περίφημη απόφαση της ολομέλειας του ίδιου δικαστηρίου, που εκδικάστηκε με τη διαδικασία της πιλοτικής δίκης, στις 10.1.2020, και αφορά τις αναδρομικές διεκδικήσεις των συνταξιούχων την περίοδο 2012-2018. Φαντατείτε λοιπόν τι θα συμβεί αν το ΣτΕ δικαιώσει τους συνταξιούχους για όλο ή τμήμα του διαστήματος αυτού. Η κυβέρνηση, χειριζόμενη το θέμα επικοινωνιακά, δεν περίμενε την απόφαση του ΣτΕ, αλλά σπεύδει να προδικάσει τις εξελίξεις εξαντλώντας όλα τα δημοσιονομικά περιθώρια. Φυσικά, στον προϋπολογισμό του 2020 δεν υπάρχει πρόβλεψη για τις διεκδικήσεις αυτές και αυτό σημαίνει ότι ακόμα και αν δικαιωθούν οι συνταξιούχοι, θα είναι μάλλον αδύνατον να επιστραφούν οι περικοπές.
Οι αυξήσεις για όσους έχουν πάνω από 30 έτη ασφάλισης και οι αυξήσεις στις επικουρικές είναι κατ' εφαρμογήν των αποφάσεων του ΣτΕ. Ας κρατήσουμε όμως ότι οι συνταξιούχοι που έχουν λιγότερα χρόνια από 30 και είναι και η μεγάλη πλειοψηφία, αυτοί δεν πρόκειται να δουν καμία αύξηση. Συνεπώς «άνθρακες ο θησαυρός».
* Πόσοι υπολογίζετε ότι θα δουν πραγματικές αυξήσεις;
Αυξήσεις θα δουν περίπου 70.000 συνταξιούχοι του ΕΦΚΑ και 255.000 συνταξιούχοι του πρώην ΕΤΑΕΠ. Στους πρώτους, οι αυξήσεις θα κυμαίνονται από 5-255 ευρώ (για τις πολύ υψηλές συντάξεις) και για τους δεύτερους η αύξηση θα είναι μεσοσταθμικά 99,9 ευρώ (από 0-199 ευρώ περίπου).
* Με τον προηγούμενο νόμο υπήρχε σε αρκετούς ελεύθερους επαγγελματίες η αίσθηση της αδικίας λόγω της σύνδεσης του ύψους των εισφορών με το εισόδημα. Τώρα όμως δεν επιβαρύνεται η μεγάλη πλειοψηφία;
Με το νομοσχέδιο αυξάνονται οι ασφαλιστικές εισφορές για το 85% των ελευθέρων επαγγελματιών, με την αύξηση της κατώτατης κλίμακας κατά 20%, ενώ παράλληλα γίνεται μια στοχευμένη προσπάθεια να ελαφρυνθούν γενικότερα οι ελεύθεροι επαγγελματίες, που όμως συνεισφέρουν μόνο στο 15% των εσόδων του ΣΚΑ. Ταυτόχρονα, ευνοούνται τα πολύ υψηλά εισοδήματα, αφού δίνεται η δυνατότητα να πληρώνει την ίδια κατώτατη εισφορά (210 ευρώ) όποιος κερδίζει 80.000 ευρώ με εκείνον που κερδίζει 8.000 ευρώ. Έτσι νοθεύεται ο ανταγωνισμός, ο ισχυρότερος θα έχει μικρότερο ασφαλιστικό κόστος στην επιχείρησή του, ενώ παράλληλα συρρικνώνεται και ο χώρος της δημόσιας ασφάλισης ώστε να επιτραπεί στο μέλλον η είσοδος των ιδιωτικών ασφαλιστικών εταιρειών (ελάχιστη εισφορά = ελάχιστη σύνταξη).
* Επιπλέον δεν είναι δυσανάλογη η επιβάρυνση μεταξύ μισθωτών και ελεύθερων επαγγελματιών;
Δυστυχώς, όλες οι αλλαγές γίνονται σε βάρος της μισθωτής εργασίας, που είναι και η μεγάλη πλειοψηφία των ασφαλισμένων. Σταθερή εισφορά για τους ελεύθερους επαγγελματίες, ποσοστιαία επί των αποδοχών για τους μισθωτούς. Για παράδειγμα, γιατρός που έχει εισόδημα 80.000 ευρώ το έτος, θα έχει τη δυνατότητα να καταβάλλει 220Χ12=2.640 ευρώ ετήσια ασφαλιστική εισφορά συνολικά. Μισθωτός με 12.000 ευρώ ετήσιες αποδοχές πληρώνει ασφαλιστικές εισφορές (χωρίς επικουρική και κρατήσεις ΟΑΕΔ κ.λπ.) 270 ευρώ περίπου τον μήνα και τον χρόνο συνολικά 3.240 ευρώ. Πόσο δίκαιο είναι άραγε αυτό, όταν το ΣτΕ χαρακτήρισε την εισφορά ως δημόσιο βάρος και το σύνταγμα (άρθρο 4 παρ. 5) λέει ότι «οι Έλληνες συμμετέχουν στα δημόσια βάρη ανάλογα με τις δυνάμεις τους»; Επιπλέον προβλέπεται ποσοστιαία εισφορά υπέρ υγείας για τους μισθωτούς, σταθερή εισφορά 66 ευρώ για τους ελεύθερους επαγγελματίες κ.λπ.
* Το νομοσχέδιο φέρει τον τίτλο «Aσφαλιστική μεταρρύθμιση και ψηφιακός μετασχηματισμός εθνικού φορέα κοινωνικής ασφάλισης e-ΕΦΚΑ». Σημαίνει πρακτικά κάτι αυτή η αλλαγή; Προβλέπεται επίσης η ενσωμάτωση του μεγάλου επικουρικού ταμείου του ΕΤΕΑΕΠ στον ΕΦΚΑ. Αυτό είναι "παράθυρο" για την ιδιωτικοποίηση της επικουρικής ασφάλισης;
Το νέο σύστημα υπόσχεται διαλειτουργικότητα. Προβλέπει ενοποιήσεις φορέων (ΕΦΚΑ και ΕΤΕΑΕΠ) και διευθύνσεων, με τη χρήση της περίφημης ηλεκτρονικής διακυβέρνησης. Μόνο που στον νόμο που ετοιμάζεται, υποτίθεται, εδώ και καιρό υπάρχουν δεκάδες εξουσιοδοτικές αποφάσεις (ΚΥΑ και ΥΑ) που παραπέμπονται σε ένα αβέβαιο μέλλον.
Γενικά με την αλλαγή του οργανογράμματος θα προκύψει ένα «μπάχαλο» διοικητικό και λειτουργικό, με αλληλεπικαλύψεις αρμοδιοτήτων, που θα το πληρώσουν και πάλι ασφαλισμένοι και συνταξιούχοι.
Πρόκειται για μια «αχρείαστη συγχώνευση», αφού το ΕΤΕΑΕΠ ήταν βιώσιμο ως το 2070 και έχει ισχυρά αποθεματικά. Εκτός και αν σε αυτά στοχεύει η κυβέρνηση! Από την άλλη, ο ψηφιακός μετασχηματισμός, χωρίς προσωπικό και με την αρμόδια διεύθυνση πληροφορικής του τ. ΙΚΑ (νυν ΕΦΚΑ) παροπλισμένη, είναι αδύνατον να συμβεί. Εκτός και αν το project το αναλάβουν οι γνωστοί εργολάβοι του Δημοσίου, οι οποίοι, αν και έχουν δημιουργήσει και διαχειρίζονται τα πληροφοριακά συστήματα του ΕΦΚΑ εδώ και πολλά χρόνια, δεν μπορεί να πει κανείς ότι έχουν επιτύχει και εξαιρετικά αποτελέσματα.
Θυμίζω, τέλος, ότι το «σχέδιο Σοφών», που παραδόθηκε τον 10/2019 στους αρμόδιους υπουργούς, προέβλεπε την κατάργηση του εφάπαξ και την ιδιωτικοποίηση της επικουρικής σύνταξης. Η διαχείριση της περιουσίας και των εσόδων του ΕΤΕΑΕΠ από τον νέο e-ΕΦΚΑ είναι το πρώτο βήμα στην κατεύθυνση αυτή, παρά τον «φερετζέ» της οικονομικής και λογιστικής αυτοτέλειας (του ΕΤΕΑΕΠ) που «πλασάρει» η κυβέρνηση.
* Το μειωμένο "πέναλτι" για τους συνταξιούχους που εργάζονται είναι θετικό για την απασχόληση; Γιατί η κυβέρνηση επιμένει προκλητικά στο θέμα των μετακλητών που θα λαμβάνουν και σύνταξη και μισθό;
Εδώ η κυβέρνηση μάλλον «πιάστηκε με τη γίδα στην πλάτη». Όντως αποτελεί πρόκληση, όχι ότι μειώνεται το πέναλτι σε συνταξιούχους που απασχολούνται, αλλά ότι δίνεται η δυνατότητα να προσλαμβάνονται συνταξιούχοι σε φορείς γενικής κυβέρνησης (δηλαδή μετακλητοί, διοικητές νοσοκομείων κ.λπ.) με μείωση στη σύνταξή τους μόνο 30%, σε μια περίοδο που η ανεργία στους νέους ξεπερνά το 50% και συνολικά αγγίζει και το 17%.
Η κυβέρνηση μάλιστα, μετά την κατακραυγή, διόρθωσε τη διάταξη λέγοντας ότι πλήρη αναστολή θα έχουν όσοι δεν έχουν συμπληρώσει το 62ο έτος της ηλικίας (δεύτερο προσχέδιο που δόθηκε στη δημοσιότητα). Πρόκειται για νέα, μεγαλύτερη πρόκληση, αφού από το 2013 το γενικό όριο ηλικίας συνταξιοδότησης είναι στο 62ο έτος με 40 έτη ασφάλισης. Άρα με τη ρύθμιση αυτή οι συνταξιούχοι θα λαμβάνουν και μισθό και σύνταξη κανονικά!
