Δημοσίευση εφ. Η ΑΥΓΗ: 01 Φεβρουαρίου 2020
«Ανισότητες, νεοφιλελευθερισμός και ευρωπαϊκή
ενοποίηση: Προοδευτικές απαντήσεις» - Το βιβλίο συγκεντρώνει 24 άρθρα Ελλήνων
και Ευρωπαίων προοδευτικών επιστημόνων και εισηγήσεις μελών της κυβέρνησης του
ΣΥΡΙΖΑ και βουλευτών των ευρωομάδων της Αριστεράς και των Πρασίνων που
συμμετείχαν στο Διεθνές Συνέδριο για τις Ανισότητες, που διοργάνωσε το
Ινστιτούτο "Νίκος Πουλαντζάς" στην Αθήνα τον Νοέμβριο του 2017
«Ανισότητες, νεοφιλελευθερισμός και ευρωπαϊκή
ενοποίηση: Προοδευτικές απαντήσεις». Ένας συλλογικός τόμος του Ινστιτούτου
«Νίκος Πουλαντζάς» που πραγματεύεται από επιστημονική και πολιτική σκοπιά το
κομβικό κοινωνικό ζήτημα της τεράστιας αύξησης των οικονομικών και κοινωνικών
ανισοτήτων στον νεοφιλελεύθερο παγκοσμιοποιημένο χρηματοπιστωτικό καπιταλισμό
της εποχής μας.
Ο τόμος εξετάζει πολλά είδη και διαστάσεις των
ανισοτήτων και αναλύει τα αίτια και τις εκφάνσεις τους σε εθνικό και ευρωπαϊκό
επίπεδο, αξιοποιώντας τη διεθνή θεωρία και έρευνα και την πολιτική συζήτηση και
τις αντιπαραθέσεις γύρω από το ζήτημα που απασχολεί πλέον όλους τους διεθνείς
οργανισμούς και τις πολιτικές ελίτ παγκοσμίως. Κυρίως όμως ο τόμος αναδεικνύει
τις ανισότητες και την καταπολέμησή τους ως ένα από τα σημαντικότερα πολιτικά
διακυβεύματα για τις προοδευτικές δυνάμεις στην Ελλάδα και την Ευρώπη σήμερα,
στην προσπάθειά τους να αναπτύξουν ένα εναλλακτικό ηγεμονικό σχέδιο απέναντι
στην νεοφιλελεύθερη ευρωπαϊκή ενοποίηση και παγκοσμιοποίηση.
Το βιβλίο συγκεντρώνει 24 άρθρα Ελλήνων και Ευρωπαίων
προοδευτικών επιστημόνων και εισηγήσεις μελών της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ και
βουλευτών των ευρωομάδων της Αριστεράς και των Πρασίνων που συμμετείχαν στο
Διεθνές Συνέδριο για τις Ανισότητες, που διοργάνωσε το Ινστιτούτο «Νίκος
Πουλαντζάς» στην Αθήνα τον Νοέμβριο του 2017. Τα άρθρα και οι εισηγήσεις του τόμου
οργανώνονται σε πέντε μέρη:
1. Οικονομικές
ανισότητες: πλούτος, εισόδημα, φορολογία.
2. Εργασιακές
σχέσεις, ανεργία και ανισότητες στην αγορά εργασίας.
3. Νεολαία,
φύλο και διαγενεακές / ενδογενεακές ανισότητες
4. Νεοφιλελευθερισμός,
κράτος πρόνοιας και ανισότητες στη Νότια Ευρώπη.
5. Ευρωπαϊκή
ενοποίηση, ανισότητες εντός της Ε.Ε., βιώσιμη και δίκαιη ανάπτυξη.
Αποσπάσματα από το βιβλίο
Το αίτημα και ο αγώνας για ισότητα ήταν και είναι
πολιτικός. Υπάρχει βαθιά και αθεράπευτη αντίφαση μεταξύ της δημοκρατίας, που
αναγνωρίζει και επιβάλλει την πολιτική ισότητα, και της τεράστιας οικονομικής
ανισότητας του ύστερου καπιταλισμού.
Οι οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες δεν πηγάζουν
από τη φύση του ανθρώπου, όπως ισχυρίζονται οι φιλελεύθεροι. Είναι ενδογενείς
στις καπιταλιστικές κοινωνίες, αλλά οι μεγάλες επαναστάσεις και τα κινήματα του
19ου και 20ού αιώνα για την κοινωνική απελευθέρωση και οι αγώνες των λαών για
κοινωνική δικαιοσύνη τις περιόρισαν σημαντικά. Η έκρηξή τους την τελευταία
πεντηκονταετία οφείλεται στην παγκόσμια επικράτηση του νεοφιλελευθερισμού, στην
αναδιανομή του εισοδήματος και του πλούτου υπέρ του κεφαλαίου και των πλουσιότερων
τάξεων και στην ανεξέλεγκτη λειτουργία του διεθνούς χρηματοπιστωτικού
συστήματος και των φορολογικών παραδείσων.
Οι ανισότητες ήρθαν στο προσκήνιο ως πολιτικό ζήτημα
πρώτου μεγέθους κατά τη διάρκεια της πρόσφατης παγκόσμιας οικονομικής κρίσης.
Το διεθνές κίνημα Occupy, τα Panama και Paradise Papers, η επικράτηση του Τραμπ
στις ΗΠΑ, η ψήφος του αγγλικού λαού υπέρ του Brexit, η κρίση της ευρωζώνης, η
απόκλιση της περιφέρειας της Ε.Ε. από τον αναπτυγμένο της πυρήνα και η
περιθωριοποίηση εκτεταμένων κοινωνικών στρωμάτων σε όλες τις αναπτυγμένες χώρες
με τις πολιτικές λιτότητας, η άνοδος του ευρωσκεπτικισμού και της εθνικιστικής
Δεξιάς και Ακροδεξιάς σήμαναν συναγερμό.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιμετωπίζει σήμερα υπαρξιακό
πρόβλημα και κρίση ηγεμονικού σχεδίου. Μετά το αποτέλεσμα του βρετανικού
δημοψηφίσματος υπέρ του Brexit πολλές πολιτικές δυνάμεις έχουν συνειδητοποιήσει
ότι οι περιφερειακές και κοινωνικές ανισότητες όχι μόνο δεν είναι συμβατές με
το πολιτικό σχέδιο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης - ενοποίησης αλλά έχουν και
διαλυτικές συνέπειες. Επίσης καθηλώνουν την Ε.Ε. σε χαμηλούς ρυθμούς
οικονομικής μεγέθυνσης και συσσώρευσης του κεφαλαίου, διατηρώντας την
καταναλωτική ζήτηση των λαϊκών στρωμάτων σε χαμηλά επίπεδα.
Όλες οι χώρες της Νότιας Ευρώπης, που εφάρμοσαν κατά
τη διάρκεια της πρόσφατης κρίσης σκληρές πολιτικές λιτότητας ή/και προγράμματα
οικονομικής προσαρμογής, παρουσιάζουν σήμερα επίπεδα εισοδηματικής ανισότητας
πάνω από τον μέσο όρο της Ε.Ε. Στην Ελλάδα, τα κοινωνικά δικαιώματα βρέθηκαν
από τις αρχές του 2015 στον πυρήνα της πολιτικής της κυβέρνησης της Αριστεράς,
αμβλύνοντας τις ανισότητες. Κάτω από τους πιο ασφυκτικούς δημοσιονομικούς
περιορισμούς, με το «παράλληλο πρόγραμμα» σταμάτησε και αντιστράφηκε η
κατάρρευση στους τομείς της Υγείας και της Παιδείας, αποκλιμακώθηκε η ανεργία,
εισήχθησαν θεσμοί όπως το Κοινωνικό Εισόδημα Αλληλεγγύης και η καθολική
πρόσβαση των ανασφάλιστων πολιτών στο Εθνικό Σύστημα Υγείας και αμβλύνθηκαν
διακρίσεις και ανισότητες ως προς την απόλαυση βασικών ατομικών και πολιτικών
δικαιωμάτων. Ταυτόχρονα, εν μέσω κρίσης, έγινε απόπειρα να συγκροτηθεί για
πρώτη φορά στη χώρα ένα νέο μοντέλο κοινωνικού κράτους.
Οι μεγάλες οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες της
εποχής μας αποτελούν μεγάλη πρόκληση για τις προοδευτικές δυνάμεις της Ευρώπης.
Η αντιμετώπισή τους -μαζί με το ζήτημα του εκδημοκρατισμού - θα πρέπει να
τεθούν στον πυρήνα ενός εναλλακτικού πολιτικού σχεδίου που θα απαντά στο μείζον
κοινωνικό ζήτημα της παρούσας συγκυρίας, πώς δηλαδή οι τάξεις και τα κοινωνικά
στρώματα που έχουν πληγεί σε όλη την Ευρώπη από την οικονομική κρίση και την
παγκοσμιοποίηση και έχουν εξωθηθεί ή εγκαταλειφθεί στο περιθώριο, θα μπορέσουν
να ενσωματωθούν ξανά μέσα σε ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο και ένα σχέδιο
ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης που θα ανοίγει προοπτικές βελτίωσης της ποιότητας ζωής
τους και θα κατοχυρώνει ίσα δικαιώματα συμμετοχής στον παραγόμενο πλούτο, εντός
ενός πλαισίου δίκαιης ανάπτυξης και δημοκρατικής εκπροσώπησης. Επίσης, θα
πρέπει να απαντά στο πώς η Ε.Ε. θα σταματήσει να αποτελεί οδοστρωτήρα για τα
εργασιακά και κοινωνικά δικαιώματα των λαών της και μηχανή επιβολής του
νεοφιλελεύθερου σχεδίου και, τέλος, θα πρέπει να απαντά στο πώς η διαδικασία
της ευρωπαϊκής ενοποίησης θα είναι αμοιβαία επωφελής για τους λαούς της Ευρώπης
και θα επιτρέπει τη σύγκλιση του επιπέδου ευημερίας τους.
Η αντιμετώπιση των ανισοτήτων συνιστά τον ενοποιητικό
ιστό της αριστερής πολιτικής και του αριστερού σχεδίου σε εθνική και ευρωπαϊκή
κλίμακα, το κριτήριο πολιτικής διαφοροποίησης, τη σκοπιά από την οποία
προσεγγίζουμε τα πράγματα. Θα μπορούσε να είναι ο κεντρικός όρος για την
επίτευξη της αριστερής ηγεμονίας, η βάση για τις κοινωνικές συμμαχίες και τις
πολιτικές συνεργασίες της Αριστεράς με όλες τις δυνάμεις που στρατεύονται στο
αγώνα για μια δημοκρατική και δίκαιη κοινωνία.
Info
Επιμέλεια: Μαρία Καραμεσίνη
