Ο κοινωνικός ρόλος της δημοσιογραφίας είναι να ελέγχει την εξουσία -την κάθε εξουσία- με όρους δεοντολογίας και μόνο όταν το πράττει αποκτά την αξιοπιστία που της αξίζει.
του Σταύρου Καπάκου
Σαν τα μαρούλια φυτρώνουν να νέα μέσα μαζικής ενημέρωσης και δη τα τηλεοπτικά.
Αρχής γενομένης από την πώληση του 902 σε αγνώστους ιδιοκτήτες από το ΚΚΕ και τον "ξαφνικό θάνατο" της ΕΡΤ το τηλεοπτικό τοπίο αλλάζει ραγδαία χωρίς αυτό να μπορεί να θεωρηθεί εκδημοκρατισμός. Κάθε άλλο μάλιστα. Ιδιοκτήτες που κρύβονται πίσω από οφσόρ, ποιος ξέρει τι χρήματα ξεπλένοντας, λειψή ενημέρωση με όρους Μνημονίου και διαπλοκής, που διογκώνει το πρόβλημα αξιοπιστίας, μαζικές απολύσεις ανθρώπων της ενημέρωσης, ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων και μειώσεις αποδοχών.
Θα μπορούσε να πει κανείς ότι τα ΜΜΕ ήταν μια φούσκα που έσπασε και τώρα ο χώρος αυτός, που είναι σημαντικός για τη δημοκρατική λειτουργία, επιχειρεί να ανασυγκροτηθεί, πολλές φορές επί των ερειπίων. Αυτή η άποψη έχει κάποια βάση, δεν αποδίδει όμως τη σύνθετη πραγματικότητα. Ασφαλώς τα μέσα ενημέρωσης, συνολικά ως θεσμός, είχαν στοιχεία φούσκας. Το πρόβλημα αυτό όμως θα μπορούσε να επιλυθεί μέσα από μια διαδικασία εκλογίκευσης, η οποία όμως δεν γίνεται με σοβαρότητα και αξιοπιστία. Το μείζον πρόβλημα είναι ότι τα ΜΜΕ, ως διαμορφωτές της κοινής γνώμης, πληρώνουν τη βαθιά κρίση πολιτικής εκπροσώπισης ως μέρος του πολιτικού συστήματος, το οποίο τα ίδια εξέθρεψαν, στήριξαν και στηρίζουν. Η βαθιά κρίση αξιοπιστίας του πολιτικού συστήματος επεκτάθηκε και στα μίντια, όχι μόνο τα ισχυρά και κυρίαρχα, αν και όχι στον ίδιο βαθμό, ενώ η μείωση της διαφήμισης πυροδότησε την οικονομική κρίση ενός χώρου, του οποίου σημαντικό τμήμα είχε μάθει να ζει πλουσιοπάροχα, ενώ τώρα συνεχίζει να λειτουργεί χάρη στις "χορηγίες" των τραπεζών.
Στην περίπτωση της χώρας μας η κρίση είναι διπλή, καθώς συνυπάρχουν η κρίση αξιοπιστίας, που διογκώθηκε μετά τη στήριξη των μέσων στο Μνημόνιο, και η οικονομική κρίση ως αποτέλεσμα της εφαρμογής της πολιτικής της επεκτατικής λιτότητας. Θα μπορούσε κανείς να πει, παραφράζοντας τη φράση του Τσόρτσιλ για την Ιστορία, ότι οι πολίτες είχαν στη διάθεσή τους περισσότερη ενημέρωση από όση μπορούσαν να καταναλώσουν και ότι η σημερινή βαθιά κρίση στον ευαίσθητο για τη δημοκρατική λειτουργία χώρο της ενημέρωσης είναι αποτέλεσμα της οικονομικής φούσκας. Αυτό όμως μόνον εν μέρει είναι σωστό. Η κρίση των μίντια είναι κυρίως κρίση αξιοπιστίας και μόνο ξεκινώντας από αυτήν την παραδοχή μπορεί να θεραπευτεί. Το παλιό κλυδωνίζεται μαζί με τα είδωλά του: πολιτικούς, ανθρώπους της ενημέρωσης - διαμορφωτές της κοινής γνώμης, οργανικούς διανοούμενους, οι οποίοι διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στην επικράτηση ορισμένων ακραίων ιδεολογικών θέσεων ως κοινής λογικής.
Αυτή η κοινωνική λειτουργία των ΜΜΕ, που μετατρέπουν την ιδεολογία και κοινή λογική πραγματώνοντας την ηγεμονία, είναι που περνά κρίση. Βοούσε εδώ και δύο-τρία χρόνια αυτή η κρίση αξιοπιστίας, αλλά ορισμένοι εθελοτυφλούσαν ότι αφορά τον διπλανό και όχι τους ίδιους! "Τα ελαττώματα της μόδας περνούν για αρετές" έλεγε ο Μολιέρος.
Κι αν είναι σωστό ότι όλοι το ίδιο δέντρο πληγώναμε και δεν καταλαβαίναμε πως πριονίζαμε τα ευαίσθητα κλαδιά του, είναι δυο φορές σωστό ότι οι ευθύνες δεν είναι συγκρίσιμες. Άλλες οι ευθύνες των μπουλντόγκ της ενημέρωσης και άλλες των απλών ανθρώπων του Τύπου. Ο κοινωνικός ρόλος της δημοσιογραφίας είναι να ελέγχει την εξουσία -την κάθε εξουσία- με όρους δεοντολογίας και μόνο όταν το πράττει αποκτά την αξιοπιστία που της αξίζει.
