Προκλήσεις για κόμμα και κυβέρνηση
Ο ΣΥΡΙΖΑ στην ανοδική του πορεία ενεργοποίησε αγωνιστικά αντανακλαστικά, τόνωσε το αίσθημα αξιοπρέπειας του λαού, δεν κατόρθωσε όμως να μεταδώσει τα ιδεώδη της Αριστεράς στον επιθυμητό βαθμό
Το εγχείρημα της κυβέρνησης της Αριστεράς θα κριθεί σε τρία επίπεδα: στην επιτυχία του κυβερνητικού έργου, στην κατάκτηση της ιδεολογικής ηγεμονίας και στη διατήρηση του ηθικού πλεονεκτήματος. Τα επίπεδα αυτά είναι επάλληλα και αλληλοσυμπληρούμενα. Η υστέρηση, λ.χ., του κυβερνητικού έργου μπορεί να καλύπτεται από την ιδεολογική υπεροπλία ή το αντίστροφο, οι θετικές, ωστόσο, επιδόσεις και στους τρεις τομείς αυξάνουν πολλαπλασιαστικά την κομματική επιρροή.
Ας εξετάσουμε λοιπόν κατά τομέα ποια φάση διανύουμε σήμερα, καταθέτοντας ταυτόχρονα προβληματισμούς και επιμέρους προτάσεις.
Κυβερνητικό έργο
Οι βασικοί προσεχείς κυβερνητικοί στόχοι είναι να απεμπλακεί η χώρα από την επιτροπεία, να πληγεί καίρια η διαπλοκή και να επιχειρηθεί ο λεγόμενος αστικός εκσυγχρονισμός, ο οποίος για τα αναχρονιστικά δεδομένα της χώρας συνιστά πραγματική επανάσταση, με σκληρές συγκρούσεις σε πολλαπλά επίπεδα. Η έκβαση της μάχης δυσχεραίνεται από τη σκιά μαξιμαλισμών, αθετημένων υποσχέσεων και επώδυνων συμβιβασμών, μπορεί όμως να αποβεί νικηφόρα αν επιδειχθεί σύνεση, ειλικρίνεια, αποφασιστικότητα, φαντασία και κινηθούν κυβέρνηση και κόμμα με συνοχή, ταχύτητα, σχεδιασμό, συντονισμό, τεχνογνωσία, κοινωνικές συμμαχίες.
Εδώ ανακύπτουν θεμελιακά ερωτήματα. Μπορεί να επιτευχθεί ένας τέτοιος μεγαλεπήβολος στόχος μέσα σε απόλυτα εχθρικό περιβάλλον, όπου κυριαρχούν η συσκότιση, η διαστρέβλωση και η πολεμική; Μπορεί να αντέξει ένας λαός όταν βομβαρδίζεται με το δηλητήριο της καχυποψίας, της άρνησης, της ανασφάλειας, της οργής και της απελπισίας; Πώς να βάλουν πλάτη οι πολίτες, συμπεριλαμβανομένων και των κομματικών μελών, όταν δεν ενημερώνονται για τα όποια επιτεύγματα, πολλά από τα οποία έχουν άμεση χρηστική ωφελιμότητα; Δυστυχώς, κυβέρνηση και κόμμα αρκούνται μοιρολατρικά στην παραδοχή του επικοινωνιακού ελλείμματος, πράττοντας ελάχιστα προς άρση του αδιεξόδου.
Η κατάσταση αυτή θα οδηγήσει μοιραία στην απαξίωση της κυβέρνησης, αν δεν αναζητηθούν κατεπειγόντως παράπλευρα εργαλεία ανάδειξης και προβολής του κυβερνητικού έργου, μεταξύ των οποίων και ο κομματικός οργανισμός, αφού προηγηθεί λειτουργική του αναβάθμιση και διακριτή μεν, αλλά παραγωγικότερη σχέση με την κυβέρνηση. Τα μέλη του κόμματος δεν βολεύονται πλέον σε ρόλους διεκπεραιωτών, χειροκροτητών και πολιτικών αναλυτών και δυσφορούν έντονα όταν παραγκωνίζονται ή πνίγεται η διάθεσή τους για δημιουργικότερη προσφορά.
Στην κατεύθυνση αυτή προτείνεται ένας μηχανισμός περιοδικής και κωδικοποιημένης καταγραφής πεπραγμένων ανά υπουργείο και οργανισμό (με παραπομπές στο αντίστοιχο ρυθμιστικό πλαίσιο ) και μεταφοράς των στοιχείων στις κομματικές οργανώσεις, για εξοπλισμό των μελών με επιχειρήματα και περαιτέρω διοχέτευσής τους στον λαό. Θα πρέπει επίσης να επαναληφθεί η διακίνηση κειμένων τεκμηρίωσης για τρέχοντα θέματα αιχμής, που παραδόξως διακόπηκε από το 2015.
Στο κρίσιμο θέμα αξιοποίησης των κομματικών μελών για υποβοήθηση του κυβερνητικού έργου επείγει να συγκροτηθεί άμεσα ένα αξιόπιστο και διαφανές σύστημα που θα αποκλείει υπόγειες μεθοδεύσεις, παραγοντισμούς, ομαδοποιήσεις και δημοσιοσχετίστικες πρακτικές. Ένα σύγχρονο αριστερό κόμμα υποχρεούται να προσεγγίζει τα μέλη του μεθοδικά και συντεταγμένα και όχι κάθε μέλος να αναζητεί ατομικά διαύλους επαφής. Οι συνεπείς αριστεροί εξάλλου -και είναι πολλοί ανάμεσά μας- δεν αναλώθηκαν σε μια ανιδιοτελή στάση αρχών και συλλογικότητας για να τη ρευστοποιήσουν σήμερα μπροστά στο δέλεαρ κάποιας μικροεξουσίας ή κομματικής ανέλιξης. Ίσως δεν έγινε κατανοητό ότι η επιλεκτική και ανισότιμη μεταχείριση μελών προκαλεί δικαιολογημένες πικρίες, απογοητεύσεις, αποστασιοποιήσεις και αποτελεί βραδυφλεγή βόμβα στα θεμέλια του κόμματος.
Ιδεολογική ηγεμονία
Ο ΣΥΡΙΖΑ στην ανοδική του πορεία ενεργοποίησε αγωνιστικά αντανακλαστικά, τόνωσε το αίσθημα αξιοπρέπειας του λαού, δεν κατόρθωσε όμως να μεταδώσει τα ιδεώδη της Αριστεράς στον επιθυμητό βαθμό. Ιδιαίτερα μετά την υπογραφή του Μνημονίου και τη στροφή στον ρεαλισμό ο πολιτικός του λόγος εξαντλείται στην κομματική αντιπαράθεση και εμφανίζεται τεχνοκρατικός, οικονομίστικος και αφυδατωμένος ιδεολογικά.
Οι προσπάθειες διαφοροποίησης, οι αναφορές περί «κοινωνικού προσήμου» και «ταξικής μεροληψίας» περνούν απαρατήρητες, ασχέτως αν τα λαϊκά στρώματα συγκυριακά συμπεριφέρθηκαν ταξικά στις εκλογές.
Είναι εμφανές ότι δεν επεδίωξε ή απέτυχε να ενσωματώσει στη ρητορική του τις πανανθρώπινες αξίες της Αριστεράς, όπως οικουμενικότητα, διεθνισμό, αλληλεγγύη, ισότητα, κοινωνική ευθύνη, ηθική διάσταση της πολιτικής κ.λπ. Τέτοια άυλα και οραματικά αιτήματα εμπνέουν, κατακτούν συνειδήσεις, εξάπτουν το φαντασιακό, προκαλούν συναισθηματικές ταυτίσεις, προσθέτουν πλούτο νοήματος.
Σε τελευταία ανάλυση, είναι αδιανόητο η Αριστερά, κατ' εξοχήν δύναμη μεγάλων ιδεών, να αφήνει ελεύθερο το πεδίο να διαχειρίζονται άλλοι με μεταφυσικό τρόπο τον κόσμο των συναισθημάτων και υπαρξιακών αναζητήσεων.
Παρέλειψε επίσης να λειτουργήσει ως συλλογικός διανοούμενος και παιδαγωγός, να στηλιτεύσει και εκριζώσει νοσηρές νοοτροπίες, αντιλήψεις και συμπεριφορές που δηλητηριάζουν και καθηλώνουν την κοινωνία, όπως ατομικισμό, απολιτικοποίηση, υπερκαταναλωτισμό, πελατειασμό, έλλειψη συλλογικότητας και κοινωνικής ευθύνης, λογική ανάθεσης, παράκαμψη νομιμότητας κ.λπ. Η αποσιώπηση αδυναμιών και ελαττωμάτων τμήματος του λαού δεν είναι στάση ευθύνης, διαιωνίζει τις παθογένειες και επιτείνει το αδιέξοδο. Αντιθέτως, το σοκ της σκληρής και δυσάρεστης αλήθειας είναι λυτρωτικό, απελευθερωτικό και αφετηρία για νέο ξεκίνημα προς το μέλλον.
Η χρονική συγκυρία είναι μοναδική, καθώς κυβέρνηση και κόμμα απευθύνονται σε πανελλαδικό ακροατήριο. Αν δεν αφήσουν τώρα ιδεολογικό αποτύπωμα, αν δεν ενσταλάξουν στο κοινωνικό σώμα τις ανθρωπιστικές αξίες της Αριστεράς, ως παρακαταθήκη για το μέλλον, θα έχει χαθεί όχι μια μάχη αλλά ο πόλεμος.
Ηθικό πλεονέκτημα
Η συντριπτική ηθική υπεροχή της Αριστεράς, που σφράγισε την εκλογική νίκη του Σεπτεμβρίου, δεν αποτελεί ισόβιο κεκτημένο ούτε αυταπόδεικτη συνθήκη, θα πρέπει συνεχώς να εμπλουτίζεται και να επαναβεβαιώνεται με συμπεριφορές και πρωτίστως με πράξεις αλλά και να εμπεδώνεται επικοινωνιακά στη συνείδηση του λαού.
Σε μια εποχή που βάλλεται πανταχόθεν η πολιτική και στενάζει ο λαός, δεν αρκεί το ύφος και ήθος των ανθρώπων της Αριστεράς που ενίοτε είναι δυσδιάκριτο στο ευρύ κοινό, απαιτούνται και θεσμικές πρωτοβουλίες με έντονο συμβολισμό, μερικές από τις οποίες είχαν αναληφθεί στην αρχική φάση διακυβέρνησης αλλά παρέμειναν ημιτελείς ή δεν επεκτάθηκαν.
Επιβάλλεται, συνεπώς, σήμερα ένα νέο πλέγμα μέτρων περιστολής προνομίων του πολιτικού προσωπικού και εκ παραλλήλου εφαρμογή αυστηρών δεοντολογικών κανόνων για κυβερνητικά και κομματικά στελέχη.
Όσον αφορά, τέλος, την αντιμετώπιση της ένοχης και συμπλεγματικής αντιπολίτευσης, που επιδίδεται σε λυσσώδη προσπάθεια αποδόμησης του ηθικού πλεονεκτήματος με λασπολογίες και χυδαίες ψευδολογίες, εδώ δεν χωρά αμυντική στάση, η ευπρέπεια και κοσμιότητα εκλαμβάνονται ως αδυναμία και ενοχή. Η πρέπουσα ευθιξία σε θέματα ηθικής τάξεως εκφράζεται μόνο με σκληρές απαντήσεις, αντεπίθεση για ανάδειξη διαφορών και μαζικές προσφυγές στη Δικαιοσύνη.
* Ο Νίκος Χατζηγιαννάκης είναι μέλος του συντονιστικού Ο.Μ. Γλυφάδας
