Του Δημήτρη Παπανικολόπουλου*
Το ΠΑΣΟΚ διεκδικεί την εξουσία τη στιγμή που συμπληρώνονται 20 χρόνια από την πτώση του «υπαρκτού σοσιαλισμού». Μπορεί να έχει κάποια σχέση η αναξιοπιστία της σημερινής σοσιαλδημοκρατίας με τα γεγονότα του 1989; Ας δούμε. Πριν από 20 χρόνια, ο «υπαρκτός σοσιαλισμός» και η υπαρκτή σοσιαλδημοκρατία έπεσαν μαζί, αν και είχαν αρχίσει συνδυαστικά να παρακμάζουν πολύ πιο πριν. Έλειψε το αντίπαλο δέος στον καπιταλισμό, έλειψε και η ανάγκη του τελευταίου για παραχωρήσεις προς τον κόσμο της εργασίας. Καθώς οι εργαζόμενοι δεν είχαν να αντιτάξουν πλέον ένα εναλλακτικό μοντέλο οργάνωσης της κοινωνίας, δεν μπορούσαν να απειλήσουν στα σοβαρά τους κεφαλαιοκράτες. Η ύπαρξη ενός ολόκληρου μπλοκ στο οποίο μπορούσαν να στραφούν οι δυσαρεστημένοι εργαζόμενοι της Δύσης λειτούργησε επί δεκαετίες ως καταλύτης απόσπασης οφε(ι)λών από τους κεφαλαιοκράτες. Η σοσιαλδημοκρατία υπήρξε η πολιτικά οργανωμένη έκφραση αυτής της διαδικασίας. Σοσιαλδημοκρατία ισχυρή στη Δύση υπήρχε όσο υπήρχε ισχυρός «κομμουνισμός» στην Ανατολή.
Στο εσωτερικό των χωρών η ισχύς της σοσιαλδημοκρατίας στηριζόταν στη δύναμη των εργαζομένων και στην αδυναμία των κεφαλαιοκρατών. Η δύναμη των μεν ήταν η οργανωτική ισχύς των συνδικάτων και η εργατική συνείδηση που διευκολυνόταν από τα λίγο έως πολύ ενιαία χαρακτηριστικά του εργασιακού χώρου. Η αδυναμία των κεφαλαιοκρατών ήταν ότι η οικονομία αναπτυσσόταν ακόμα κυρίως σε εθνική βάση, γεγονός που έκανε υποχρεωτική τη συνδιαλλαγή με την εθνική εργατική τάξη. Οι εργαζόμενοι λοιπόν είχαν τη δύναμη να απαιτούν και οι εργοδότες δεν μπορούσαν να αγνοήσουν τα αιτήματα, καθώς οι εργαζόμενοι μπορούσαν να επισείσουν την απειλή της κρατικοποίησης, σοσιαλδημοκρατικής ή κομμουνιστικής.
Η τεχνολογική επανάσταση όμως κατακερμάτισε τον εργασιακό χώρο και στέρησε τους εργαζόμενους από την πηγή της δύναμής τους, την ιδεολογική και οργανωτική ενότητα, και η διεθνοποίηση της οικονομίας, που ακολούθησε τις κρίσεις του '70, απάλλαξε τους κεφαλαιοκράτες από την κύρια αδυναμία τους, την υποχρέωσή τους να συνδιαλέγονται με την εργατική τάξη της χώρας τους. Τώρα πλέον μπορούν να μεταφέρουν την επιχείρησή τους και τα κεφάλαιά τους στο εξωτερικό, εάν οι εργαζόμενοι δεν υποκύψουν στις απαιτήσεις τους. Το αντίπαλο δέος επίσης εξαφανίστηκε. Με λίγα λόγια, οι ευνοϊκές συνθήκες, διεθνείς και εγχώριες, από τις οποίες πήγαζε η δύναμη της σοσιαλδημοκρατίας έχουν εκλείψει.
Οι κεφαλαιοκράτες απειλούν ότι, αν δεν γίνουν όλες οι διαρθρωτικές αλλαγές προς το συμφέρον τους, τότε θα φύγουν. Τα νεοφιλελεύθερα κόμματα ικανοποιούν τις απαιτήσεις των κεφαλαιοκρατών, το ίδιο και τα σοσιαλδημοκρατικά που θέλουν να μείνουν στην εξουσία. Αν τους αντισταθούν, οι κεφαλαιοκράτες είναι σε θέση, με την αποχώρησή τους, να προξενήσουν μεγάλο οικονομικό και κοινωνικό πρόβλημα που θα κοστίσει την εξουσία σε οποιοδήποτε κόμμα, νεοφιλελεύθερο ή σοσιαλδημοκρατικό. Πώς λοιπόν θα αντισταθεί το ΠΑΣΟΚ στις απαιτήσεις και τις απειλές των κεφαλαιοκρατών; Όλα τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα υπέκυψαν. Η επιθυμία της πλειοψηφίας των πολιτών να απαλλαγούν από τη Ν.Δ., ο αμοραλισμός του ΠΑΣΟΚ που δεν αντιπολιτεύεται το ΛΑΟΣ εφόσον αυτό κονταίνει το ποσοστό της Ν.Δ., τα προβλήματα του ΣΥΡΙΖΑ κ.λπ. μπορεί να το φέρουν στην εξουσία. Θα τα βάλει, λέει, με τη διαφθορά και τις πελατειακές πρακτικές. Αυτό όμως δεν έχει καμία σημασία, είτε χρωστάει είτε δεν χρωστάει ο Παπανδρέου σε μεγάλα συμφέροντα. Οι κεφαλαιοκράτες εκβιάζουν όλες τις κυβερνήσεις με την απειλή της μεταφοράς των κεφαλαίων στο πλαίσιο της συνεχώς διεθνοποιούμενης οικονομίας. Το ΠΑΣΟΚ κάνει πως δεν καταλαβαίνει. Περιμένει την αυτοδυναμία. Χωρίς απάντηση όμως στο παραπάνω ερώτημα, ούτε συμμαχίες με την αριστερά είναι δυνατές ούτε συμμαχίες με την κοινωνία. Και η στάση αυτή μπορεί να εκληφθεί μόνο ως «κουτοπονηριά» ενός κόμματος «ντιντήδων» που αποζητούν απλώς την εξουσία.
* Ο Δ. Παπανικολόπουλος είναι υπ. διδάκτορας Πολιτικής Επιστήμης
